Thôn Lạc Thị trước đây còn có tên nôm là Giả Chợ, thuộc xã Lạc Thị, tổng Cổ Điền, huyện Thanh Trì, sau thuộc xã Việt Hưng rồi xã Ngọc Hồi như hiện nay. Hiện nay, đình Lạc Thị bao gồm các công trình chính như sau: Nghi môn, đình chính và hệ thống sân vườn.

Nghi môn đình Lạc Thị được làm với 3 lối đi, lối đi chính đạo tạo hình từ hai trụ biểu theo kiểu cuốn vòm khá rộng, phía trên là phần cổ diêm đắp nổi 3 chữ Hán Lạc đình môn. Từ cổng chính nối ra hai bên là hai cổng nhỏ hơn và có kiểu như cổng chính. Phần cỏ diêm mỗi cổng nhỏ này được đắp hai chữ Hán: Bắc hải và Non sơn.

Qua khoảng sân rộng là vào đình chính. Đình chính có kết cấu kiến trúc chữ Đinh gồm Đại bái và Hậu cung. Tổng thể công trình này khá thấp so với mặt sân. Nhìn phía trên, bộ mái làm theo kiểu hai tầng với bốn mái đao cong cách điệu. Bờ nóc đắp đôi rồng chầu mặt nhật, phần cổ diêm có hàng chấn song con tiện để lấy ánh sáng vào di tích. Vào bên trong, các bộ vì chính được làm theo kiểu thượng chồng rường con nhị, hạ kẻ chuyền, bảy hiên trên bốn hàng chân cột. Tại các bộ vì này hoa văn trang trí rất ít, chỉ điểm xuyết một số mảng chạm mây cụm cách điệu. Vì vậy, ở đây trang trí bằng các hoành phi, câu đối, cửa võng, các đồ thờ tự như hạc thờ, ngựa thờ, bộ bát bửu… đã khiến không gian đình trở nên trang nghiêm hơn. Đáng chú ý là hương án mang phong cách thời Lê với các mảng chạm khắc tinh xảo điển hình như mảng chạm thủng cúc hóa long, hổ phù, phượng, lân, rùa, trúc hóa long…

Hậu cung nối từ gian giữa Đại bái vào có hai cánh cửa chạm phù điêu vị Hộ thần đầu đội mũ trụ, thân mặc áo giáp, tay cầm long đao. Các bộ vì được làm đơn giản kiểu vì kèo, nơi đây bài trí bức hoành phi Thượng đẳng thần. Bên dưới là hai bộ long ngai bài vị, với hai phỗng chầu rất đẹp, cùng thời với hương án đặt ngoài Đại bái.

Đình Lạc Thị thờ Thái úy Tô Hiến Thành và phu nhân Lã Thị làm Thành hoàng làng. Tô Hiến Thành hiệu là Phi Diên, người làng Hạ Mỗ, trấn Sơn Tây. Ông đỗ Thái học sinh khoa Mậu Ngọ (1138) triều vua Lý Anh Tông. Ông làm quan trải hai triều vua Anh Tông va Cao Tông và mất ngày 12 tháng 6 năm Kỷ Hợi (1179).

Đình Lạc Thị là một di tích có giá trị nghệ thuật cao, biểu hiện đậm nét ở hương án và bộ long ngai bài vị. Theo tấm bia hiện lưu giữ tại đình, thì ít nhất đình Lạc Thị được hưng công khởi dựng vào năm 1716. Trải qua thời gian, nhiều lần trùng tu khiến cho diện mạo có sự biến đổi khá nhiều, như cổng, tầng mái ở Đại bái và các cấu kiện ở Hậu cung mang phong cách thời Nguyễn là chủ yếu. Tuy nhiên về tổng thể, với nền đình thấp và nhiều di vật vẫn gợi cho con người mỗi khi đến đây về một ngôi đình có niên đại cổ xưa hơn rất nhiều.

Đình Lạc Thị được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xếp hạng là di tích kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia năm 1990.

Lại Thị Hồng Nguyên – Phòng VH&TT./.

Top 5 lạc thị ngọc hồi thanh trì hà nội tổng hợp bởi HanoiStory